Verzamelreis door Marokko

Van 27 mei tot 12 oktober 1970 was de tentoonstelling Oase '70 te bezoeken in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden. De tentoonstelling ging over het leven in oases van Zuid-Marokko. Bezoekers konden door een nagebouwde markt en huizen lopen, waar de verzamelde voorwerpen in een open opstelling lagen. Er was weinig toelichting bij de tentoonstelling, hoewel er wel gebruik werd gemaakt van foto's en geluidsopnamen. Op die geluidsbanden staan lezingen, opnames van discussieavonden in Leiden, interviews met een Marokkaanse jongeman én omgevingsgeluiden van markten in Marokko. Deze omgevingsgeluiden werden in de tentoonstelling gebruikt om het dagelijks leven in dorpen van Zuid-Marokko weer te geven. Erg modern voor die tijd!

Foto’s van deze tentoonstelling Oase '70 in Rijksmuseum voor Volkenkunde (nu Wereldmuseum Leiden). Foto’s door een museumfotograaf gemaakt.

De speurtocht naar verdere informatie over de verzamelreis bracht mij bij Caroline thuis. Daar lag een grote map. Ze had er zelf nooit in gekeken omdat het voornamelijk documenten van haar vaders werk bevatte. Toen wij een kijkje namen ging er echter een wereld voor ons open! Tussen de droge verslagen van vergaderingen vonden we persoonlijke brieven met informatie over het maakproces van de tentoonstelling Oase '70, en contactpersonen die Dusée hadden geholpen met zijn reis. Plotseling ging het persoonlijke verhaal weer leven. We bekeken de correspondentie tussen Dusée en andere musea, zagen een aanvraag om een opgezet ezeltje te lenen uit de dierentuin, en vonden (waarschijnlijk) de naam van de Marokkaanse jongeman uit de interviews. De map bleek een goudmijn aan informatie.

Giljam Dusée maakte meer dan 800 zwart-witfoto’s en kleurendia’s tijdens de reis door Marokko in 1969. Hij fotografeerde zowel landschappen als steden, maar maakte vooral beelden van huizen, markten en ambachten. Zijn focus lag op het vastleggen van het dagelijks leven en de bewoners van oasesteden. 

Hoewel de middag niet verliep zoals beoogd – er konden uiteindelijk maar twee bezoekers komen – was het toch een zeer geslaagde dag. We bekeken 18 voorwerpen, luisterden een stukje muziek en bekeken een aantal foto's. De voorwerpen die we hadden geselecteerd waren, zo dachten we, een mix van herkenbare en minder herkenbare spullen. Toen ik hen echter vroeg welke voorwerpen ze herkenden was het antwoord: allemaal! Deze herkenning was erg leuk. Zo merkte een van de aanwezigen op dat herinneringen delen naar aanleiding van voorwerpen een stuk makkelijker gaat. Het was als het ware een 'trip down memory lane'.

Interessant was dat deze twee bezoekers de voorwerpen niet per se bij de oase vonden passen. Juist omdat het voornamelijk gebruiksvoorwerpen zijn, kun je ze overal in Marokko vinden. Sommige voorwerpen, zoals een koperen waterketel, kun je ook in Nederlandse huizen vinden. Deze perspectieven zijn zeer belangrijk voor het museum. Door collecties uit het museumdepot open te stellen voor verschillende gemeenschappen proberen we bij te dragen aan de inclusiviteit van het museum. 

De collectie van Dusée is een klein maar zeer interessant archief met verschillende lagen. De voorwerpen, geluidsbanden, fotografisch materiaal en persoonlijke documenten vertellen ons veel over de manier van verzamelen en de blik op de wereld van toen. Alle fotografisch materiaal en getranscribeerde geluidsbanden zijn nu gedigitaliseerd, evenals belangrijke papieren documenten, en in de collectiedatabase geregistreerd. 
Minstens zo interessant echter, is wat de collectie ons kan vertellen over het heden. 

Hannah Evrengün was tijdens de stage een masterstudent in Midden- Oosten studies aan de Universiteit van Amsterdam, en is nu afgestudeerd. Haar onderzoeksinteresse ligt in de geschiedenis van sociale en politieke bewegingen, vrouwenbewegingen, en migratie. Deze stageplek sprak haar aan omdat ze graag onderzoek doet naar kleine archieven die een groter verhaal vertellen.