‘Naarmioraanga’, schilderij, acrylverf op linnen, 130 × 90 cm, door Bolatta Silis-Høegh, 2023. (7307-1) © Bolatta Silis-Høegh, ‘Naarmioraanga’

‘Naarmioraanga’ – ‘Dit in mijn buik’

Maart 2024 klaagden Groenlandse vrouwen - inmiddels 70+ en 80+ - de Deense staat aan vanwege het ongewild en onrechtmatig plaatsen van anti-conceptie spiraaltjes tussen 1960 en 1991, door Deense artsen. Jonge meisjes en vrouwen wisten soms zelfs niet dat dit gebeurde of schaamden zich. In dit wereldverhaal lees je over de Spiraal-campagne.

Auteur: Cunera Buijs

Bekijk beknopte versie

‘Naarmioraanga’, schilderij, acrylverf op linnen, 130 × 90 cm, door Bolatta Silis-Høegh, 2023. (7307-1) © Bolatta Silis-Høegh, ‘Naarmioraanga’

‘Naarmioraanga’ (‘Dit in mijn buik’)

Wanneer je dit zelfportret van Bolatta Silis-Høegh, ‘Naarmioraanga’ (‘Dit in mijn buik’) uit 2023 bekijkt, bekruipt je een gevoel van beklemming. De rode geaccentueerde plek, omarmd door handen, zoals een zwangere vrouw zou doen, steekt schril af tegen de ietwat serene, naar binnen gekeerde blik van de vrouw op het portret. We zien gevoelens van onrust, pijn, angst, verdriet en misschien boosheid.

‘Naarmioraanga’ refereert aan het ‘spiraal-schandaal’ of meer neutraal de ‘spiraal-campagne’, ofwel het plaatsen van anticonceptie-spiralen bij Groenlandse vrouwen in de periode 1960-1991, zonder hun toestemming en soms zelfs zonder hun medeweten, door Deense artsen.

Over de kunstenaar, Bolatta Silis-Høegh

Bolatta Silis-Høegh is beeldend kunstenaar afkomstig uit Groenland met een Groenlands-Letse achtergrond. Zij is geboren en opgegroeid in Qaqortoq in Zuid-Groenland. Zij woont en werkt in Kopenhagen, Denemarken, en zij werkt ook vanuit Groenland en Zweden.

Haar werk is geïnspireerd door de natuur, en door contrasten die we in het leven ervaren, zoals gevoelens van angst, identiteit, liefde. Zij houdt zich bezig met politieke, gender, en raciale issues in de Deense en Groenlandse samenleving en in het culturele milieu in beide landen.

Bolatta Silis-Høegh werkt vaak met haar eigen lichaam als uitgangspunt voor haar kunst, zoals in dit maatschappijkritische werk. Op haar website schrijft ze: “The darkness does not overwhelm the artist or the viewer, but lets them openly engage with their fear, anger and pain.”

Bolatta Silis-Høegh exposeert in musea en culturele instellingen in Denemarken, Groenland en op de Architectuur Biënnale in Venetië. Over haar werk als kunstenaar zegt zij: “Mijn kunst zal ‘kunst’ zijn – en niet alleen ingezet worden in een speciale Groenlandse context."

Open gallery

Kalaallit Nunaat en kolonisering

In 1979 verleende Denemarken zelfbestuur aan Groenland en in 2008 koos Groenland ervoor om meer macht van de Deense regering aan de lokale Groenlandse regering over te dragen. Het overgrote deel van de bevolking is voor onafhankelijkheid, maar hieraan hangt een prijskaartje

Open gallery

Spelende kinderen, Oost-Groenland, 1970. Fotograaf Noortje Nooter. © Noortje Nooter

Groenland telt ca. 57.000 inwoners van wie er ca. 20.000 in de hoofdstad Nuuk wonen. De voorouders van de huidige Kalaallit (Groenlanders) vestigden zich er in de 13e eeuw en leefden van jacht op zeehonden en walvissen en visserij.

Spiraal-campagne – Spiraal-schandaal

Toen de gezondheidszorg in Groenland verbeterde steeg het aantal geboortes (levend geborenen) met 80% in 15 jaar. In 1966 was er een piek van 1.781 geboortes. Deze vele kinderen en een relatief grote bevolking onder de 15 jaar waren duur voor Denemarken en vroegen om een veel grotere subsidie voor scholing, kinderopvang, gezondheidszorg en huisvesting. En omdat Groenland sinds 1953 een deel van Denemarken was moest de gezondheidszorg op Deens peil gebracht worden. Hieruit ontstond de politieke wil om zoveel mogelijk Groenlandse vrouwen en meisjes een anticonceptie-spiraal te geven. Dit resulteerde in de spiraal-campagne, in gang gezet door het (Deense) Grønlandsministerie.

Derfor lagde danske læger spiral op i grønlandske kvinder | historienet.dk

Hoewel het ook bedoeling was om Groenlandse vrouwen bescherming te bieden, pakte een en ander totaal anders uit. De traumatische gynaecologische ingreep zorgde voor complicaties, pijn, schaamte en soms onvruchtbaarheid bij veel (heel) jonge vrouwen. Veel geïnterviewde vrouwen vertellen dat zij vaak niet op de hoogte waren van de ingreep en dat noch zij zelf, noch hun ouders toestemming hadden gegeven. Vaak verliep dit via de leerkrachten op de Groenlandse scholen die 13 tot 15-jarigen naar de arts in het ziekenhuis stuurden. Delen van de campagne zijn onrechtmatig, gaan in tegen de integriteit van het lichaam en de rechten van de mens.

Rechtszaken – voorzichtige erkenning

Jaren later klaagden 67 getroffen vrouwen de Deense staat aan. Ze beschuldigden Denemarken van mensenrechtenschendingen en eisten elk 300.000 Deense kronen (ruim 40.000 euro) aan schadevergoeding. Onlangs, in 2024, kregen vijftien vrouwen in Groenland een schadevergoeding, omdat zij tussen 1960 en 1991 onder dwang een spiraal lieten plaatsen. Naar schatting waren zeker 4.500 personen slachtoffer van de geboortebeperkingsmaatregel. Wanneer meer Groenlandse vrouwen een rechtszaak aanspannen kan deze zaak voor de Deense regering nog een veel grotere omvang krijgen. In 2024 is een groot onderzoek in Kalaallit Nunaat naar de achtergronden van de spiraal-campagne gestart.

Spiral-kampagnen: Kvinder kan nu indberette deres historier direkte til forskerne

Bolatta Silis-Høegh brengt de spiraal-campagne in verband met ‘genocide’, omdat volgens haar het aantal geboortes in die periode drastisch terugliep door deze anticonceptie-praktijken. Dit kunstwerk kan kritisch of activistisch genoemd worden, en past in het dekolonisatie debat dat sinds de oprichting van de Groenlandse reconciliation commission in 2014-2017 actief in Groenland gevoerd wordt.

In het werk ‘Naarmioraanga’ drukt Bolatta de beklemmende sfeer en de sterkte negatieve gevoelens die rond het spiraal-schandaal leven onder haar zelf, onder de Groenlandse bevolking en in de Groenlandse politiek. Dit schilderij is in de vaste tentoonstelling in Wereldmuseum Leiden te zien.

Kinderen kunnen dit kunstwerk Ukaliusat (wollengras) van Bolatta Silis Høegh bewonderen in de tentoonstelling Raad van de Raaf. De witte wollengras-bloemen lijken op een wolk aan een heldere blauwe hemel. De bloem groeit er steeds meer, omdat het warmer wordt.