Hanami, het bewonderen en genieten van bloesems in het voorjaar is al eeuwenlang een geliefde activiteit in Japan. Kersenbloesems - sakura - zijn verreweg het meest geliefd. Sakura heeft natuurlijk ook meerdere kunstenaars en dichters bekoord, en niet te vergeten botanisten. Een eeuw geleden bloeiden er in Engeland meer sakura variëteiten dan in Japan. In dit wereldverhaal lees je hier meer over.
Auteur Marijke Kunst
De kersenbomen in het warmere zuiden kunnen al eind januari bloeien, de laatste kersenbomen bloeien tot half mei in het koudere noorden. De bloesemwolk kan variëren van spierwit tot dieproze - een enkele geelachtig. De tere lieflijke bloesems hebben verschillende vormen, en er zijn ook dubbelbladige bloesems. Sakura is de verzamelnaam voor alle variëteiten.
Veel mensen trekken er in het voorjaar op uit om te genieten van de overweldigende bloesempracht van sakura en om te picknicken. Sakura heeft natuurlijk ook meerdere kunstenaars en dichters bekoord, en niet te vergeten botanisten. Oda Shitsushitsu (1779-1832) en Sakamoto Kôsetsu (1800-1853) waren beroemde schilders van kersenbloesems en worden vaak in één adem genoemd. Oda Shitsushitsu was gespecialiseerd in het zo gedetailleerd mogelijk schilderen van allerlei soorten kersenbloesems. Sakamoto Kôsetsu werd ook wel Sakura Kôsetsu genoemd – ‘Kersenbloesem Kôsetsu’ - vanwege zijn verfijnde schilderingen van kersenbloesems. Van beide schilders heeft het Wereldmuseum een mooie rolschildering.
Deze rolschildering (1800-1829) van de beroemde vrouwelijke kersenbloesemschilder Oda Shitsushitsu (1779-1832) is onderdeel van de voorwerpen die Philipp Franz Balthasar von Siebold in Japan verzamelde tussen 1823 en 1829. Von Siebold was arts in dienst van de Nederlandse handelspost in Nagasaki, maar ook een fervent botanist. (RV-1-1276)
In 2023 werd een rolschildering op zijde (1847) van Sakamoto Kôsetsu (坂本浩雪, 1800-1853) verworven: een bloeiende jonge wilde kers. (7313-1)
In de verzameling van Von Siebold zit ook een album met schilderingen van pruimen- en kersenbloesems, onder andere door Sakamoto Kôsetsu. Hij was een bekende Japanse dokter maar ook een botanist die plantkundige boeken publiceerde. Bij de schilderingen in dit album staat precies om welke kersenbloesem (kleine inkeping in het bloemblad) of pruimenbloesem (ronde bloembladen) het gaat.
Ooit bloeiden er in Japan rond de 400 variëteiten sakura. In het voorjaar bedekten ze het Japanse landschap met een wolk van bloesems in kleurschakeringen van spierwit tot donkerroze. Nu behoort 90% van de kersenbomen in stedelijke gebieden tot één soort - Somei-yoshino. Een Somei-yoshino in volle bloesem oogt als een hemelse roze wolk - vooral omdat het groene blad pas na de bloesems verschijnt - en groeit snel. In de laatste decennia van de 19e eeuw werd dit de meest gekweekte soort. Veel andere soorten verdwenen langzamerhand omdat er geen aandacht voor was. Gelukkig is die aandacht er nu wel. Er worden ook variëteiten gekweekt die verloren dreigen te gaan of al verloren waren gewaand.
In Engeland bloeien van het vroege voorjaar tot half mei heel veel verschillende Japanse kersenbomen in landschappen, parken, straten en tuinen - met bloesemblaadjes in allerlei kleurnuances en vormen. Maar waarom komen die kersenbomen uit Japan in zoveel variëteiten en aantallen in Engeland voor? De in Engeland wonende Japanse auteur Abe Naoko schreef het boek ‘Cherry’ Ingram: The Englishman who Saved Japan’s Blossoms (2019). Ze zei in een interview: “And every spring, all my Japanese friends would ask each other why there are so many different varieties and why the cherry blossom season seemed to last far longer than in Japan.” Het verhaal van ‘Cherry’ Ingram is deel van het antwoord.
Het boek van Abe Naoko is een prachtige bloemlezing over Collingwood Ingram, een Engelse edelman, ornitholoog en bevlogen botanist die begin 20e eeuw betoverd raakte door de Japanse natuur en in het bijzonder door kersenbomen. Ingram kocht na de Eerste Wereldoorlog een groot landgoed in Kent - The Grange. De overdadige bloesem van twee imposante Japanse kersenbomen in de tuin betoverden Ingram en wakkerden een levenslange liefde voor sakura aan. Ingram gaf zichzelf de ambitieuze opdracht om alle soorten kersenbomen die in Japan inheems waren te documenteren en verzamelen én om nieuwe variëteiten te kweken. Tijdens reizen door Japan verzamelde hij stekken van verschillende soorten. Op een gegeven moment stonden er ca. 130 soorten in zijn tuin.
Natuurlijk zijn niet alle Japanse kersenbomen in Engeland van Ingram afkomstig. Al vanaf de 18e eeuw werden planten, struiken en bomen uit alle hoeken van de wereld - met name alle hoeken van het toenmalige Britse imperium - naar Engeland gehaald. Het was een ware rage die in het midden van de 19e eeuw een hoogtepunt bereikte. Niet alleen particuliere tuinbezitters maar ook overheden plantten exotische flora aan.
Tijdens zijn reis naar Japan in 1926 merkte Ingram op dat sinds zijn bezoek in 1906 meerdere soorten verdwenen waren en Somei-Yoshino de meest voorkomende soort was geworden. Ingram zocht naar zeldzame variëteiten en onderhield levenslange contacten met Japanse experts en andere botanisten die dezelfde passie hadden. Zo ontmoette hij de bekendste expert Funatsu Seisaku die hem een 130 jaar oude rolschildering van een kersenboom liet zien die zijn grootvader had geschilderd. Deze Great White Cherry, taihaku, leek in Japan niet meer te vinden maar in de tuin van een vriendin in Engeland stond er nog één. Nazaten van stekken die Ingram naar Japan stuurde staan nu nog in Japan.
Elk jaar organiseert Wereldmuseum Leiden een Hanami festivaldag, met lezingen, workshops, natuurlijk bloesemkijken in de museumtuin, en vooral ook Japanse street food kraampjes! Abe Naoko gaf bij de editie van 2024 een drukbezochte lezing over haar boek. In 2025 is het Hanami kersenbloesemfestival op zondag 23 maart 2025. Nog meer lezen? Lees dan ook het wereldverhaal "Kersenbloesems in Japan".
