Furoshiki

Furoshiki zijn Japanse inpakdoeken die je op tal van manieren kunt gebruiken. Bijvoorbeeld om een pakketje kleren mee te vervoeren, om je lunch in te verpakken, of om een cadeau keurig mee te vervoeren. Furoshiki zijn tegenwoordig weer enorm populair, omdat ze als verpakking eindeloos hergebruikt kunnen worden. Praktisch, stijlvol en ecologisch verantwoord. 

Auteur: Daan Kok

Van ‘badtas’ tot hippe verpakking

De betekenis van het woord furoshiki is eigenlijk niet wat je zou verwachten. Furo betekent ‘bad’ en shiki komt van ‘spreiden’ of ‘neerleggen’. Dat zit zo: in een ver verleden gebruikten mensen dit soort doeken om hun kleren makkelijker bij elkaar te houden, en makkelijker te kunnen terugvinden, bij bezoek aan een badhuis. Dus je spreidt een grote doek uit op de vloer, doet je kleren uit en laat ze op de doek vallen. Dan raken ze de grond niet, en kun je ze eenvoudig bij elkaar knopen.

Als op je furoshiki ook nog een familiewapen staat, is je eigen bundeltje helemaal makkelijk terug te vinden als je uit bad komt. Badhuizen vormen van oudsher een belangrijk deel van de Japanse cultuur, en dit systeem om te zorgen dat de persoonlijke bezittingen van bezoekers niet door elkaar raken is dus ook al eeuwenoud!

furoshiki-met-kindertjes
Furoshiki met kindertjes die een optocht van een landsheer naspelen; zijde; c. 1980; RV-B228-12 (nu te zien in het Tropenmuseum)

Fashion x furoshiki

Sinds die oorsprong van de furoshiki van vele eeuwen geleden is de functie van deze verpakkingsdoek nog steeds van praktische aard. Gaandeweg kwam er ook steeds meer nadruk op mode en stijl te liggen. Furoshiki zijn in principe vierkant, met maten van 40 x 40 cm tot meer dan een meter bij een meter, en worden van alle mogelijke soorten textiel gemaakt. Van eenvoudige katoen die in één kleur geverfd is, tot de meest luxueuze zijde. Met patronen erin geweven of met ingewikkelde verftechnieken aangebrachte motieven. Sommige zijn zelfs verfraaid met elegant borduurwerk.

Behalve de fijne materialen geven mooie manieren van knopen de verpakking ook veel klasse. Wát men verpakt, en met welk doel, maakt nogal wat uit natuurlijk. Een lunchtrommel (bentō box) inpakken voor jezelf hoeft misschien niet zo uitgebreid, maar een cadeau verpakken voor een vriend of kennis die je hoog hebt zitten, vraagt om wat extra aandacht.

furoshiki-bingata
Furoshiki gemaakt in Okinawa met stenciltechniek bingata; hennepvezel en kleurstoffen; c. 1960; RV-4151-153

Cadeau gegeven? Furoshiki weer mee terug!

De furoshiki is een inpakdoek die gebruikt wordt om dat wat erin zit te beschermen, bij elkaar te houden, er verzorgd uit te laten zien en fraai te presenteren. Maar de furoshiki is in principe geen onderdeel van het cadeau. Dus als iemand een cadeau meebrengt in een furoshiki, dan neemt diegene de doek zelf weer mee naar huis na het geven van het cadeau.

Een cadeau waar een furoshiki omheen geknoopt zit, is zelf meestal ook al mooi verpakt, in papier bijvoorbeeld. Natuurlijk komt het ook voor dat mensen iemand een chique furoshiki cadeau geven, maar dan is de furoshiki zélf meestal ingepakt in een mooi doosje, dat weer netjes ingepakt is in cadeaupapier. En mogelijk zelfs gewikkeld in een eigen furoshiki om het netjes te vervoeren.

houtsnede-met-furoshiki
Jonge vrouw pakt een pakket uit. Eromheen zit fraai papier. Het geheel ligt op een grote furoshiki; kleurenhoutsnede door Utagawa Kunisada; c.1820; RV-1-4468-198

Furoshiki revival

Ook in Japan vond men furoshiki , door de opkomst van moderne verpakkingsmaterialen, lange tijd ouderwets. Maar inmiddels is overal wel duidelijk dat verpakkingsmateriaal vaak onnodig vervuilend is. De oplossing om ecologisch verantwoord te verpakken bestond feitelijk al eeuwen, en dus wint de furoshiki weer aan populariteit. 

De aandacht voor milieuvriendelijker verpakken kreeg een flinke zet toen de Japanse Minister of the Environment, Yuriko Koike (tegenwoordig gouverneur van Tokyo), in 2006 een speciale furoshiki liet ontwerpen om mensen meer milieubewust te maken en gebruik van plastic terug te dringen. Nu is het gewoon geworden dat Japanse schoolkinderen hun lunchbox in een furoshiki meenemen.

Duizend en één knopen

Furoshiki zijn als doek vaak van zichzelf al mooi, maar zien er extra verzorgd uit als ze goed geknoopt worden. En bestaan allerlei technieken om verschillende vormen in te verpakken. Evenals handige trucs om er een tas van te knopen, of twee flessen in mee te nemen. Dan kom je goed voor de dag op een feestje!

furoshiki-knopen

Je bent zélf een cadeautje!

De tentoonstelling Cadeau, hoezo? – nu te zien in het Tropenmuseum Amsterdam – gaat over het wereldwijde gebruik van cadeaus geven en krijgen. Waarom mensen cadeaus geven, komt veelal overeen, maar de manier waarop die cadeaus geschonken worden, verschilt per cultuur. In de expo besteden we dus natuurlijk ook aandacht aan de verpakking. 

Furoshiki

In samenwerking met het bedrijf Musubi uit Kyoto, al meer dan 80 jaar gespecialiseerd in furoshiki, is een installatie gebouwd waarin de bezoeker als het ware zélf het cadeau wordt, verpakt in een heel grote furoshiki. Met Musubi heeft het Tropenmuseum ook een originele furoshiki ontwikkeld: die vind je in de museumshop van het Tropenmuseum, in onze online webshop en hiernaast: 

furoshiki

Meer furoshiki of afbeeldingen met furoshiki erop uit onze collectie bekijken? Kijk hier op onze collectiewebsite. Of zelf een furoshiki leren vouwen? Bekijk dan dit filmpje.