'Als de stof vergaat, blijven de kleuren over'. Wax-prints die door een stoffenfabrikant in Helmond - Vlisco - gemaakt worden zijn sinds eind 19e eeuw razend populair in West-Afrika. Waarom? Dat lees je hier.
Vlisco maakte sinds 1846 meer dan 350.000 dessins. Ze zijn kleurrijk en expressief en sluiten prima aan op de smaak van Afrikaanse vrouwen. Vliscostoffen zijn erg duur; veel meer dan een maandsalaris van een gemiddeld Afrikaans gezin. Maar ze zijn zeer gewild en een statussymbool voor vrouwen. Ze mogen dan ook niet ontbreken in een bruidskist. Vrouwen kiezen een stof in eerste instantie omdat ze die mooi vinden, maar soms ook om de boodschap die aan het dessin verbonden is.
Aan dessins worden op het Afrikaanse continent vaak eigen namen gegeven die verwijzen naar personen, gebeurtenissen of de beslommeringen van het dagelijkse leven. Vaak bedenkt een vrouwelijke verkoper - mammie - die naam. ‘Le sac de Michelle Obama’ bijvoorbeeld is een dessin met tasjes die lijken op een tasje dat Michelle droeg tijdens een staatsbezoek aan Ghana. Maar namen als ‘Mon mari est (in)capable’, ‘Cherie, ne me tour ne pas le dos’ of ‘L'oeil de ma rivalle’ bevatten een niet mis te verstane boodschap. Sommige dessins zijn gekoppeld aan lokale spreekwoorden of gezegden, en die kunnen de oplettende lezer van het dessin beledigen, waarschuwen, klagen, kleineren of troosten.
Al vanaf de vroege middeleeuwen waren koopkrachtige West-Afrikaanse heersers geïnteresseerd in prestigieus textiel uit Europa en Azië. Nederlandse stoffenfabrikanten maakten in de 19e eeuw wax-prints voor Nederlands-Indië, vooral imitatie batiks waren populair. Wax-print is een industriële variant van batikken. Met een roldrukmachine wordt gebleekte katoen tweezijdig van een lijmlaag voorzien - een mengsel van was en hars. Waar een lijmlaag zit blijft de stof bij een drukgang onbedrukt. Toen de autoriteiten in Batavia eind 19e eeuw de grenzen sloten voor Europees textiel verplaatste de handel zich naar West-Afrika. De dessins en kleurstelling werden steeds meer aangepast aan de Afrikaanse wensen. Vlisco is nu de enige wax print producent in Nederland. Sommige klassiekers worden al meer dan 100 jaar geproduceerd en zijn nog steeds in trek.
Wax-prints worden als kleding gedragen maar het is ook een statussymbool en een investering. Vroeger begon een vrouw te verzamelen als ze ging trouwen. Van een verloofde werd verwacht dat hij zijn toekomstige bruid meerdere wax-prints schonk. Nu verzamelt een vrouw vanaf het moment dat zij geld verdient. Van rijke vrouwen zijn collecties van wel 300 verschillende dessins bekend. In West-Afrika koop je kleren niet kant-en-klaar maar ga je met een stofje naar de kleermaker. Meestal wordt er een ensemble gemaakt: een wikkelrok en een blouse, of een jurk. Van de resterende stof wordt een hoofddoek, sjaal of draagdoek gemaakt. Vooral de wat oudere vrouwen bepaalden de mode. Nu laten jongere vrouwen zich inspireren door moderne westerse mode. Ook mannen en kinderen dragen wax-prints maar vrouwen zijn de grootste consumenten. Kleding van Vlisco stof wordt vooral gedragen bij speciale gelegenheden als een doop, bruiloft, begrafenis of kerkbezoek.
