Indisch verzet tegen de Duitse bezetters

Voor de oorlog verbleven er naar schatting enkele tienduizenden Indo-Europeanen (mensen met Aziatische en Europese voorouders), duizenden in voormalig Nederlands-Indië geboren Nederlanders (ook wel totoks genoemd) en ca. 1000 Indonesiërs in Nederland. Deze gemeenschappen hebben zich sterk verzet tegen het fascisme. 11% van de Engelandvaarders kwam uit het toenmalige Nederlands-Indië, net als 207 van de 900 Nederlanders die in de Royal Air Force dienden. En ongeveer 100 van 150 Indonesische studenten werden actief in het verzet.

Na de capitulatie leek het leven eerst gewoon door te gaan maar de Duitse bezetter legde steeds meer verordeningen en restricties op. Vanaf het begin was er verzet. 37 van de 68 beroepsmilitairen en cadetten in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger - die op dat moment in Nederland waren - weigerden in juli 1940 een erewoordverklaring te ondertekenen dat zij zich niet zouden verzetten tegen het Duitse bezetter en werden naar krijgsgevangenkampen gestuurd.

Naar schatting probeerden 1.700 moedige mannen en ook tientallen vrouwen Engeland of een ander geallieerd gebied te bereiken om zich aan te sluiten bij de geallieerde strijdkrachten. Veel van deze Engelandvaarders hadden een Indische achtergrond. Ruim 900 Nederlanders dienden als piloten, schutters, navigators, telegrafisten en grondpersoneel in de Royal Air Force waarvan ruim 200 een band met Indonesië hadden.

Op de foto zijn van links naar rechts adjudanten van koningin Wilhelmina Peter Tazelaar, Rie Stokvis en Erik Hazelhoff Roelfzema te zien. De Indo-Europese Peter Tazelaar was in Fort de Kock (nu Bukittinggi) geboren. Erik Hazelhoff Roelfzema was als totok in Surabaya geboren en zag zichzelf als ’een Indische jongen‘. Tazelaar en Hazelhoff zaten in de spionage groep Contact Holland. Het boek Soldaat van Oranje is gebaseerd op de avonturen van deze spionagegroep. 

Peter Tazelaar - samen met Erik Hazelhoff Roelfzema één van de belangrijkste leden van de spionagegroep Contact Holland - zei in een interview na de oorlog dat hij Engelandvaarder werd omdat hij een kosmopolitische geest had, minder honkvast was. Mensen met een Indische achtergrond waren naar Nederland gereisd, vaak alleen, om te werken of studeren. Ze konden zelf beslissen en brachten daarmee geen familie in gevaar. Door het uitbreken van de oorlog konden ze ook niet terug naar toenmalig Nederlands-Indië en het contact met familie werd steeds moeilijker. Een andere verklaring voor de relatief grote deelname in de strijd was wellicht dat Indo-Europeanen en Indonesiërs in Nederland gediscrimineerd werden maar graag volledig aan de samenleving wilden meedoen. Belangrijk waren ook verenigingen en netwerken die zich tegen het fascisme keerden.

In de strijd tegen de Duitse bezetters verloren vele moedige en vastberaden vliegeniers, soldaten en verzetsmensen met een Indische achtergrond het leven of werden gevangengezet. Een groot aantal Indonesiërs dat zich verzet had tegen het fascisme keerde terug naar Indonesië om daar voor vrijheid te vechten of emigreerde naar Amerika, Canada, Australië en Zuid-Afrika.