Reizend door Indonesië maakt de jonge militair Cees Taillie duizenden foto’s in de periode 1946-1949, na het uitroepen van de Republiek Indonesië en tijdens de daaropvolgende onafhankelijkheidsoorlog. Alles om hem heen legt hij vast; de bruggen die de genie aanlegt, alledaagse taferelen op straat, maar ook de gevolgen van de met geweld neergeslagen opstand. De bijna 5000 foto’s die bewaard bleven vormen een uniek document van een roerige episode uit de geschiedenis van Indonesië en Nederland. Binnenkort zijn die foto's te zien via de websites van het Wereldmuseum en Ons Land.
Auteur: Ingeborg Eggink
Fotobijschrift: Pagina uit een fotoalbum van Cees Taillie met bijschriften van ‘een opgeblazen brug bij Singaparna’ (Java) (boven) en een ‘verwoest huis door de T.N.I.’(onder). TNI is Tentara Nasional Indonesia, het nationale leger van Indonesia, opgericht in 1945. (TM-ALB-1742-6) © Erven C.J. Taillie
Dat het fotografische materiaal bewaard is gebleven mag een klein wonder heten. Cees Taillie heeft overwogen om ze weg te doen; hij schaamde zich als militair in Indonesië gezeten te hebben. Maar toen hij de vlizotrap naar de zolder wilde neerlaten, begaf die trap het en kon hij de zolder niet op. Toen realiseerde hij zich ook dat hij ze niet weg kon doen, omdat "er te veel van mezelf inzit".
Met de collectie negatieven schonk hij in 2005 ook zijn twee dagboeken, contactafdrukken, vier fotoalbums en een map documentatiemateriaal. Deze collectie van bijna 5000 negatieven en foto’s is binnenkort vindbaar op de websites van het Wereldmuseum en Ons Land.
Cees Taillie, geboren 1920 in Zierikzee, groeide op in Noord-Holland. Hij volgde een opleiding tot weg- en waterbouwkundige en was tijdens de Tweede Wereldoorlog werkzaam bij de grondmaatschappij en deed meetwerk/grondopmetingen.
Na de bevrijding meldde hij zich aan als oorlogsvrijwilliger en ging naar Engeland om opgeleid te worden tot militair. Het doel van de oorlogsvrijwilligers was dat zij zouden worden ingezet in de oorlog tegen Japan, in Azië. Maar al tijdens de opleiding in Engeland keerde het tij. Japan capituleerde.
Terug in Nederland wordt hij militair omgeschoold tot sergeant bij de genie en werd ingezet in voormalig Nederlands-Indië om de rust en orde te gaan herstellen. Hij gaat met een van de eerste troepenschepen (september 1946) mee naar Indonesië, als kwartiermaker voor al die soldaten die nog zouden komen.
Op 15 augustus 1945 capituleert Japan; twee dagen later op 17 augustus roepen Sukarno en Mohammed Hatta de onafhankelijke Republiek Indonesië uit. In de volgende vier jaar probeert Nederland met politieke en militaire middelen de koloniale verhouding te herstellen. Echter zonder succes. Na drie en half eeuw is de koloniale verhouding tussen Nederland en Indonesië voorgoed verleden tijd.
Na de oorlog is de situatie in Indonesië zeer chaotisch. Aanvankelijk zijn het de Engelsen die namens de geallieerden het machtsvacuüm proberen op te vullen. Maar als ook zij worden aangevallen, trekken ze zich terug om niet in een koloniale oorlog verzeild raken.
Nederland gaat militairen sturen om, zoals ze dat zelf zien, de orde te herstellen. Het aantal militairen groeit uit tot de grootste strijdkracht die Nederland ooit op de been heeft gebracht, hiertegenover staat het Republikeinse leger, dat overal in Midden-Java en Sumatra gebied in handen heeft.
Twee keer probeert Nederland met korte gerichte oorlogen gebied terug te veroveren, zonder resultaat. Op 27 december 1949 draagt Nederland officieel de macht over aan de Republiek Indonesië.
Al snel na aankomst in Indonesië koopt Cees Taillie een fototoestel. Tussen de bedrijven door maakt hij foto’s van zijn makkers, de werkzaamheden en de omgeving. Zijn foto’s vallen in de smaak, worden opgemerkt en hij wordt overgeplaatst naar de Dienst Legercontacten in september 1947. “Dat heeft mij de kans gegeven na een gedeelte van midden Java ook de gehele 'Grote Oost' rond te zwerven en wat voor de lens kwam op de film vast te leggen. Niet alleen militairen maar - vooral - land en volk." (citaat uit een fotoalbum).
De foto's geven een beeld van het wel en wee van de Nederlandse soldaten én het dagelijkse leven van de Indonesiërs, van toenmalig Batavia (nu Jakarta) op Java tot toenmalig Hollandia (nu Jayapura) op westelijk Nieuw-Guinea.
Hij stuurde wekelijks negatieven met bijschriften naar het hoofdkantoor in Jakarta en hield radiopraatjes over fotografie en schreef er ook over in Wapenbroeders, het wekelijkse blad voor de strijdkrachten in Nederlands-Indië, 1946-1947. Doel was om zowel voorlichting te geven aan de troepen, als voorlichting te geven over het leger naar buiten. In totaal heeft Taillie in de periode september 1946-oktober 1949 zo'n 8000 foto's in Indonesië gemaakt waarvan 5000 privé.
Meestal gebruikte hij twee camera's: de ene 'voor de dienst', de ander voor hemzelf. In de beginperiode maakt hij deel uit van een groep geniesoldaten, die op Java is gelegerd. Later, als fotograaf van de Dienst Legercontacten is hij veel meer reporter en reist dan in een groter gebied rond dat militair gezien rustig is.
In zijn dagboek schrijft hij over de voorbereidingen voor een patrouille: ‘Wapens moesten natuurlijk ook mee. Mijn eigen F.N.7,65 pistool bleek volgens mensen - die het konden weten - ruim voldoende. In stilte betwijfelde ik het ten zeerste, maar het feit dat ik van een sten of een geweer last zou hebben met fotograferen, gaf de doorslag en het bleef bij het pistool.’
Uit zijn dagboek kan de rood-verkleuring van de strandopname verklaard worden: ‘dinsdag 22 maart 1949. Motor gehaald. Op schietterrein bij Ampenan gekeken, naar het strand geweest ten N. van Ampenan. Bij offerplaats in zee geweest. Op terugweg bij tandarts kies laten trekken. Films opgehaald in Ampenan, te kort ontwikkeld.’
Terugblikkend op zijn drie jaar Indonesië schrijft hij later: ‘Tijdens de heenreis is het de euforie van het nieuwe, de verwondering over het onbekende, de kleur van de zee, de zeeziekte, de warmte en de routine aan boord, de kooplui in Port Said die in woord en beeld wordt vastgelegd; op de terugweg wordt alleen het dagelijks afgelegde aantal mijlen opgeschreven, en de volheid van het schip De Kota Inten.
De verwachting heeft plaats gemaakt voor de vermoeidheid van een gestreden strijd, het gevoel dat het voor niets is geweest. Naar huis en zo snel mogelijk het normale leven weer oppakken.’
In oktober 2004 opende in het Tropenmuseum (nu Wereldmuseum Amsterdam) een fototentoonstelling met de foto's van Cees Taillie. Hij was zelf aanwezig op de opening. In het jaar erop, toen de schenking voltooid was, overleed Cees op 85-jarige leeftijd.
De complete collectie negatieven van Cees Taillie is in 2024 gedigitaliseerd met steun van Metamorfoze. Dit is het nationale programma voor het behoud van en duurzame toegang tot papieren erfgoed, gecoördineerd door de Koninklijke Bibliotheek en gefinancierd door het Ministerie van OCW.
Het Wereldmuseum kon met deze steun voor het Project Indisch Erfgoed Digitaal (PIED) in totaal ruim 170.000 foto’s van Indonesië laten digitaliseren. De negatieven van Cees Taillie zijn hiervan een belangrijk onderdeel, zeker ook door de nauwkeurige beschrijvingen die hij van zijn tijd in Indonesië maakte.
