Inkijk in vraagstukken rondom restitutie in nieuwe tentoonstelling

Wereldmuseum is een van de musea die actief betrokken is bij het debat over restitutie, dat het afgelopen decennium in een stroomversnelling is gekomen. De collectie waarmee het museum werd opgericht heeft een oorsprong in de koloniale tijd, waarin voorwerpen vaak zonder overleg uit de koloniën werden meegenomen of buitgemaakt. Het museum buigt zich nu, samen met andere musea en universiteiten, intensief over de vraag hoe om te gaan met de kunstvoorwerpen uit de collectie die beladen zijn met deze koloniale geschiedenis. 

Het onderzoeksproject Pressing Matter: Ownership, Value and the Question of Colonial Heritage in Museums vormt de basis van de tentoonstelling.  Gedurende dit project hebben wetenschappers en kunstenaars zich verdiept in cruciale vragen: Hoe kwamen de kunstvoorwerpen uit verschillende koloniale contexten in Europese musea terecht? Waren ze gekocht of gestolen? Wat was de rol van missionarissen en wetenschappers? Wie is de eigenaar van deze objecten? Wat is hun waarde en hoe moeten we omgaan met dit erfgoed, dat een betwist verleden met zich meedraagt? Het is een zoektocht naar duidelijkheid in een debat dat steeds luider klinkt, vooral vanuit voormalige koloniën die vragen om de teruggave van hun cultureel erfgoed. 

De tentoonstelling geeft een inkijk in de complexiteit van de vraagstukken door middel van thematische secties die elk een andere laag belichten. Van collecties geroofd tijdens militaire expedities en de juridische vraag of iets oorlogsbuit of roofkunst is, tot de wetenschappelijke en culturele waarde van objecten en de erfenis van culturele uitroeiing. Deze thema’s worden uitgelicht aan de hand van 200 kunstvoorwerpen uit de collectie van Wereldmuseum. Voorwerpen die soms alledaags lijken, maar binnen de culturen van herkomst een grote waarde hebben. 
 
Onvoltooid Verleden is een experimentele en vraag-gedreven tentoonstelling die bezoekers uitnodigt om samen met het museum na te denken over de onvoltooide strijd om gerechtigheid, herstel en verzoening. Een inspiratie zijn de zes hedendaagse internationale kunstenaars en collectieven [Kunstenaars en collectieven Pansee Atta, Daniel Aguilar Ruvalcaba, Aram Lee, Zara Julius & Zoé Samudzi, Hande Sever & Gelare Khoshgozaran, Lifepatch] die zich met hun werk op kritische, creatieve en emotionele wijze een toekomst van dit culturele erfgoed voorstellen. Zij geven de complexe vraagstukken een gezicht en brengen ze tot leven. 
 
Bezoekers worden bovendien deelgenoot van de vragen waarmee het museum zich dagelijks bezighoudt. Ze komen in aanraking met casussen van herkomstonderzoek naar objecten die vragen oproepen over eigenaarschap, waarde en de toekomst van koloniale collecties. Wat opvalt, is dat deze onderzoeken soms tot meer vragen leiden dan ze beantwoorden. 
 
De tentoonstelling Onvoltooid Verleden is te zien van 9 mei 2025 tot en met 3 januari 2027 in Wereldmuseum Amsterdam. 

Pressing Matter is een vierjarig internationaal onderzoeksprogramma naar koloniaal erfgoed, gefinancierd door de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) en gecoördineerd vanuit de Vrije Universiteit Amsterdam. Het programma onderzoekt hoe collecties die zijn verworven tijdens de koloniale periode ons helpen het verleden beter te begrijpen, maar ook de vele manieren waarop dit verleden voortleeft in het heden. Het richt zich op vragen rond het eigendom en de waarde van deze collecties. Maar ook het potentieel dat ze hebben voor de hedendaagse samenleving hier in Nederland én in de landen van herkomst.